સોનાની દ્વારકા ક્યાં અને ક્યારે ડૂબી હતી ?, દ્વારકા મંદિર અને ગોમતી ઘાટ નો ઇતિહાસ….

દ્વારકારપુરી, શ્રી કૃષ્ણનું શહેર, ગુજરાતના કાઠિયાવાડ પ્રદેશમાં અરબી સમુદ્રના ટાપુ પર આવેલું છે. જો કે તેનો મોટાભાગનો ભાગ લગભગ 80 ફૂટ નીચે દરિયામાં ડૂબી ગયો છે. દ્વારકાપુરીનું પોતાનું એક ધાર્મિક, પૌરાણિક અને ઐતિહાસિક મહત્વ છે. દ્વારકાપુરીની શોધ પછી આ પહેલીવાર થઈ રહ્યું છે, જ્યારે તમે સમુદ્રની નીચે જઈને શ્રી કૃષ્ણની નગરી જોઈ શકો છો. જોકે, આ માટે તમારે પહેલા ટ્રેનિંગ લેવી પડશે. કારણ કે સમુદ્રમાં આટલા ઊંડે સુધી જવું એ સરળ કામ નથી. આ બહુ જોખમી બાબત છે.

આવું છે દ્વારકાપુરીનું રહસ્યઃ દ્વારકાપુરી સાથે જોડાયેલી ઘણી વાર્તાઓ છે કે કેવી રીતે શ્રી કૃષ્ણની નગરી સમુદ્રમાં ડૂબી ગઈ. દ્વારકાપુરીના ત્રણ ભાગ દરિયામાં ડૂબી ગયા છે. દ્વારકાપુરીને અનેક દરવાજા છે. તેનો માત્ર એક ભાગ, જેને બેટ દ્વારકા કહેવામાં આવે છે, તે સમુદ્રમાં બનેલા ટાપુ પર હાજર છે. આ દરવાજા સાથે એક વાર્તા જોડાયેલી છે. એવું કહેવાય છે કે મીરાબાઈ અહીં શ્રી કૃષ્ણને મળવા આવી હતી. તે સમયે શ્રી કૃષ્ણ ધ્યાન માં હતા. આના પર મીરાબાઈ તેમની મૂર્તિમાં સમાઈ ગઈ. આ સ્થાન ગોમતી (ગુજરાત), કોશાવતી અને ચંદ્રભાગા નદીઓનું સંગમ સ્થાન છે. અહીં એક મોટું રહસ્ય છે, જેને આજ સુધી કોઈ સમજી શક્યું નથી. અહીં પાંડવોના પાંચ કૂવા છે. ચારે બાજુ દરિયાનું પાણી ખારું છે, પણ કૂવાનું પાણી મીઠું છે.

દ્વારકાપુરી સ્કુબા ડાઇનિંગ દ્વારા જોઈ શકાય છે: અલબત્ત, દ્વારકાપુરી હવે સંપૂર્ણપણે ખંડેર થઈ ગઈ છે, પરંતુ લોકો તેના અવશેષો જોવા માટે હંમેશા ઉત્સાહિત છે. દ્વારકાપુરી દરિયાની સપાટીથી 60-80 ફૂટ નીચે છે. સ્કુબા ડાઇવિંગ દ્વારા અહીં પહોંચી શકાય છે. ટ્રેનર શાંતિભાઈ બાંભણીયા જણાવે છે કે જો તમારે સમુદ્રની નીચે મહાભારતની આ રહસ્યમય દુનિયા જોવી હોય તો પહેલા તમારે સ્કુબા ડાઈવિંગની ટ્રેનિંગ લેવી પડશે. બાય ધ વે, દરિયાની નીચે જવાની પણ હિંમત હોવી જોઈએ. પાણીની અંદરની મુસાફરીનું પોતાનું એક અલગ સાહસ છે. પરંતુ જ્યારે આ યાત્રાને કોઈ પૌરાણિક સ્થળ સાથે જોડવામાં આવે છે ત્યારે રોમાંચ બમણો થઈ જાય છે. દ્વારકાપુરીના અવશેષો આજે પણ દરિયાની નીચે મોજૂદ છે. તેમાં વિશાળ મૂર્તિઓના અવશેષો, જંગલી પ્રાણીઓની આકૃતિઓ, મોટા દરવાજા અને સ્તંભોનો સમાવેશ થાય છે.

ઉલ્લેખનીય છે કે દ્વારકાપુરી ભારતના 7 પ્રાચીન શહેરોમાંનું એક છે. બાકીના શહેરો છે- મથુરા, કાશી, હરિદ્વાર, અવંતિકા, કાંચીપુરમ અને અયોધ્યા. દ્વારકાને ઓખા મંડળ, ગોમતીદ્વાર, આનર્તક, ચક્રતીર્થ, અંતર્દ્વીપ, વારીદુર્ગા વગેરે નામોથી પણ ઓળખવામાં આવે છે. જોકે, સ્કુબા ડાઇવિંગ માટે નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ઓશનોગ્રાફી-ગોવા પાસેથી પરવાનગી લેવાની પ્રક્રિયા શરૂ કરવામાં આવી છે. કહેવાય છે કે સપ્ટેમ્બરથી એપ્રિલ સુધી અહીં સેંકડો લોકો સ્કૂબા ડાઈવિંગ માટે આવે છે.

આ રીતે ગયું દ્વારકાપુરીનું સરનામુંઃ પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર, શ્રી કૃષ્ણએ લગભગ 36 વર્ષ સુધી દ્વારકા પર શાસન કર્યું. વજ્રનભ યદુ વંશના છેલ્લા રાજા હતા. જોકે તેઓ દ્વારકાપુરીમાં થોડા વર્ષો જ રહ્યા હતા. આ પછી તેઓ હસ્તિનાપુર ગયા. જ્યાં સુધી દ્વારકાપુરીની શોધ ન થઈ ત્યાં સુધી તે દંતકથાઓમાં માત્ર દંતકથા તરીકે જ ટકી રહી હતી. તે સૌપ્રથમ વાયુસેનાના પાઇલોટ્સ દ્વારા જોવામાં આવ્યું હતું. આ પછી, નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ઓશનોગ્રાફીએ લગભગ 4000 ચોરસ મીટર વિસ્તારમાં સોનાર ટેકનિકથી સમુદ્રની નીચે જઈને તેનું સંશોધન શરૂ કર્યું. પછી ત્યાં દ્વારકાપુરીનું અસ્તિત્વ જાણવા મળ્યું. ત્યાંથી હજારો વર્ષ જૂના લાકડા અને પથ્થર અને હાડકાંના અવશેષો મળી આવ્યા હતા. એવું માનવામાં આવે છે કે આ અવશેષો મહાભારત કાળના હોઈ શકે છે.

દ્વારકરપુરી આવા દરિયામાં ડૂબી ગયું: વૈજ્ઞાનિક સંશોધન સૂચવે છે કે હિમયુગના અંત પછી, દરિયાની સપાટીમાં વધારો થયો હતો. જેના કારણે વિશ્વના અનેક તટીય શહેરો સમુદ્રમાં ડૂબી ગયા હતા. દ્વારકાપુરી પણ તેમાંથી એક છે. જો કે, આ સિદ્ધાંત વિશે શંકા છે. વાસ્તવમાં, મહાભારતનો ઈતિહાસ 5 હજાર વર્ષ જૂનો છે, જ્યારે હિમયુગનો અંત 10 હજાર વર્ષ પહેલા થયો હતો. જો કે, એક પૌરાણિક માન્યતા છે કે જ્યારે શ્રી કૃષ્ણએ મથુરા છોડ્યું ત્યારે, તેમના ભાઈ બલરામ સાથે, યદુવંશીઓના રક્ષણ માટે દ્વારકાપુરીનો પાયો નાખ્યો હતો. એવું કહેવાય છે કે યદુવંશના અંત અને શ્રી કૃષ્ણના જીવનની પૂર્ણાહુતિ પછી દ્વારકાપુરી સમુદ્રમાં સમાઈ ગયું. આ વિસ્તાર પહેલા કુસસ્થલી તરીકે ઓળખાતો હતો.

એક કથા એવી પણ છે: એવું કહેવાય છે કે ધૃતરાષ્ટ્રની પત્ની ગાંધારી અને ઋષિ દુર્વાસાએ યદુ વંશનો નાશ થવાનો શ્રાપ આપ્યો હતો. એવી માન્યતા છે કે દ્વારકાપુરી એક વાર નહિ પણ છ વખત દરિયામાં ડૂબી ગઈ હતી. દ્વારકાપુરી, જે હાલમાં અસ્તિત્વમાં છે, તે 7મું શહેર છે. તેની સ્થાપના આદિ શંકરાચાર્ય દ્વારા 16મી સદીમાં પ્રાચીન દ્વારકાપુરી પાસે કરવામાં આવી હતી. અહીં બનેલા મંદિરોને મુઘલો દ્વારા તોડી પાડવામાં આવ્યા હતા. એક મીડિયા રિપોર્ટ અનુસાર, 1963માં ડેક્કન કૉલેજ પૂણેના પુરાતત્વ વિભાગ અને ગુજરાત સરકારે મળીને દ્વારકાપુરી પર સંશોધન શરૂ કર્યું હતું. ત્યારે અહીંથી 3000 વર્ષ જૂના વાસણો મળી આવ્યા હતા. આ પછી ‘ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ’ની અંડરવોટર આર્કિયોલોજી વિંગે શોધ શરૂ કરી.

હાલની દ્વારકાપુરી કંઈક આવી છેઃ હાલમાં માત્ર ગોમતી દ્વારકા અને બેટ દ્વારકાનું જ અસ્તિત્વ બચ્યું છે. શ્રી રણછોડરાય મંદિર અથવા દ્વારકાધીશ મંદિર ગોમતી દ્વારકામાં હાજર છે. તે 1500 વર્ષ જૂનું હોવાનું મનાય છે. આ મંદિર 7 માળનું છે. આ મંદિરની આસપાસનો વિસ્તાર દરિયાના પાણીથી ભરેલો છે. તેને ગોમતી કહે છે. આ મંદિરની દક્ષિણે આદિ ગુરુ શંકરાચાર્ય દ્વારા સ્થાપિત શારદા મઠ છે.

જુઓ વિડિઓ :

નોંધ – દરેક ફોટો પ્રતીકાત્મક છે – (ફોટો સોર્સ : ગુગલ)

[ આ વેબસાઈટ પર આપેલી તમામ ન્યુઝ અને વાતો રિપોર્ટરે રિપોર્ટ કરેલા છે અથવા તો કોઈક સોર્સ ઉપરથી લેવામાં આવેલા છે. અમારો પ્રયત્ન તમને શ્રેષ્ઠ માહિતી સતત પહોંચાડવાનો છે અને રહેશે. આ ન્યુઝ તથા અન્ય વાતોની જવાબદારી જે-તે લેખક (રિપોર્ટર) તથા સોર્સની રહેશે ધર્મ લોક વેબસાઈટ કે પેજની રહેશે નહીં ]